درباره لواسان

لَواسان یا همان لواسان‌کوچک یکی از شهرهای شهرستان شمیرانات استان تهران است. شهر لواسان در بخشی به نام بخش لواسانات قرار دارد. جمعیت بخش «لواسانات» براساس سرشماری کارگاهی آبان ۸۱، ۲۰۶۹۷ نفر (۶۳۹۹ خانوار) می‌باشد که از این میزان ۱۶۰۹۰ نفر در حوزه شهری و ۴۶۰۷ نفر در خارج از آن سکونت دارند . جمعیت آن در سال ۹۰ بین ۲۵۰۰۰ تا ۳۰۰۰۰ نفر تخمین زده می‌شود. این در حالی است که جمعیت لواسان در سال 85 حدود 12000 نفر بوده و که می توان نتیجه گرفت این شهر در مدت 5 سال رشد جمعیت 125% داشته است شهرستان شمیران که مشتمل از سه شهر تجریش، لواسان و قصران است منطقهٔ یک شهر تهران را تشکیل می‌دهد. شهر لواسان را از شمال، کوه‌های ورجین، باغدره، کند و افجه، از سمت باختر کوه‌های قصران، از سمت شمال خاور و خاور کوه‌های ایرا، فیل زمین، لواسان بزرگ(اسم روستایی) و جاجرود و از جنوب کوه‌های تلو، کوه‌های تلو، زینکوه و ارا کوه در بر می‌گیرند. بخش لواسان دارای روستاهای زیادی است اما بدنهٔ شهر از باختر به خاور را محله‌های اصطلک، ترک مزرعه، احمدآباد، شورکاب، جاییج(جاج معرب چاچ)،گَلَندُوَک(گل هم دو رودک) «مرکز»، نجارکلا، سیدپیاز، ناران، قاضی‌آباد، کلاک، باغ دره، سبو بزرگ و سبو کوچک تشکیل می‌دهند. محتویات ۱ توپوگرافی ۲ ریشه شناسی ۳ زبان گفتاری ۴ نژاد ۵ امنیت ۶ سد لتیان و لواسان ۷ منابع توپوگرافی شهر لواسان در دامنهٔ رشته کوه البرز و در ارتفاع ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. ریشه شناسی لواسان در زبان پارسی پهلوی به معنی (چم) «تیغه یا لبه طلوع» می‌باشد که از دو بخش «لو» و «آسان» بترتیب به معانی «لب یا لبه» و «بالا آمدن» تشکیل شده‌است. کارواژه آسان به همین معنی در نامگذاری سرزمین فارسی زبان خراسان نیز بکار گرفته شده‌است. خراسان یا خوراسان که خور در آن به معنی خورشید و در کل به معنی جایی می‌باشد که خورشید بالا می‌آید و لواسان نیز به همان صورت به معنای لبه یا جایی است که در آن «بالا آمدن» (اشاره به خورشید) صورت می‌پذیرد. ناصر خسرو قبادیانی در اوایل سفرنامهٔ خود می‌نویسد: «میان ری و آمل کوه دماوند است مانند گنبدی و آن را لواسان گویند» و با توجه به شرح فوق می‌توان اینطور برداشت نمود که منظور از لواسان همان کوه دماوند و منطقه اطراف آن است که شامل بخش لواسانات هم می‌شود. لازم به ذکر است که شهر لواسان در منابع و کتب تاریخی گذشته گاهی به صورت «کوشک دشت» نیز از آن یاد شده که کوشک به معنای کاخ بوده و کوشک دشت به معنای دشتی است که کاخی در آن واقع می‌باشد و دکتر کریمان نگارنده کتاب تاریخ قصران در ذکر وجه تسمیه شهر لواسان علت این نام گذاری را به احتمال زیاد وجود کاخی ییلاقی دانسته که برخی آن را متعلق به دوره استبداد و جور خلفای تازی عباسی می‌دانند و برخی دیگر متعلق به علی پور کامه و ابو شجاع عضدالدوله {فناخسرو (پناه خسرو)} از امرای خاندان آل بویه که دومی بزرگترین امیر این خاندان شمرده می‌شود. هنوز برخی از بقایا و آثار این کاخ در نزدیکی سد لتیان مشاهده می‌شود. زبان گفتاری زبان گفتاری مردم بومی لواسان و روستاهای اطراف آن در بخش لواسانات فارسی با لهجه تاتی است که با زبان پهلوی باستان اشتراکات بسیاری دارد که به گویش البرزی به دلیل رواج آن در کوهپایه‌های رشته کوه البرز نیز مشهور است و این لهجه همان لهجه قدیم تهرانی است که تقریبا در حال نابودی است. مردم روستاهای لواسان هنوز بدان تکلم می‌کنند اما در شهر لواسان به مرکزیت گلندوئک بسبب مهاجرت اقوام از نقاط مختلف کشور در سالهای گذشته، جز تعداد معدودی از بومی‌های قدیمی، اکثریت اعم از بومی و غیر بومی به فارسی معمول با لهجه تهرانی سخن می‌گویند و نسل جدید دیگر به لهجه قدیم تکلم نمی‌کند. نژاد نژاد مردم بومی لواسان و روستاهای آن آریائی و همانند شهر ری باستان از شاخه مادها می‌باشد که در مرور زمان در پی مهاجرت‌های اقوام به دلایل گوناگونی مثل جنگ، تجارت، کار، تبعید، حکمرانی و ... اختلاط‌هایی با یونانی‌ها، ترک‌ها، سادات عرب و دیگر اقوام ساکن در فلات ایران داشته‌است. برای مثال نزدیکی با مازندران باعث شده افرادی از شمال به این ناحیه و یا بالعکس مهاجرت داشته باشند که شباهت‌های چهره برخی از اهالی به مردم شمالی گویای آن می‌باشد. امروزه مهاجرت‌های انبوه مناطق مختلف کشور به تهران که لواسان را نیز تحت شعاع قرار داده‌است سبب گشته عده زیادی از آذری زبانان، کردها، لرها و گروههای فارسی زبان ِ دیگر ِ مهاجر بافت جمعیتی لواسان را تا حد محسوسی تغییر دهند. اما در کل بیشتر مهاجرت‌های سالهای اخیر که به علت هوای سالم و معتدل و طبیعت سرسبز و زیبای لواسان و وجود شرایط خوب و کافی جهت ساخت و ساز ویلاها و منازل مسکونی و نزدیکی به پایتخت است از ساکنین شمال تهران یعنی شمیران بوده‌است و می‌توان آن را سرریز جمعیت تهران بعلت ازدحام جمعیت و آلودگی هوای تهران قلمداد نمود. امنیت پروانه مافی فرماندار سابق شهرستان شمیران در دیماه سال ۱۳۸۵ ضمن خبر از نامزدی شهر لواسان برای عضویت در جامعه جهانی ایمن به عنوان صد و یکمین شهر امن جهان، انتخاب لواسان به عنوان نخستین شهر امن ایران را اعلام نمود. سد لتیان و لواسان در جنوب شهر لواسان سد لَتیان قرار دارد که در سال ۱۳۴۶ به بهره‌برداری رسیده‌است. این سد بتونی نقش بسزایی در تامین آبو برق شهر تهران دارد. نام این سد قبل از انقلاب فرحناز بوده‌است. رودخانهٔ جاجرود که از ارتفاعات کوه‌های شمشک، گرمابدر، ایگل، زایگان و قسمت جنوبی توچال (بخشی از کوه‌های البرز مرکزی) سرچشمه می‌گیرد آبریز اصلی سد است. رودخانه‌های لوارک (کند)، افجه و لار (برگ جهان) که قبل از احداث سد شاخه‌هایی از رود جاجرود بودند و به جاجرود می‌ریختند با گذر از لواسان، امروزه به خود دریاچهٔ سد می‌ریزند. قبل از احداث سد در مکان امروزی دریاچهٔ سد، روستاهایی آباد و باغستانی که به آن شانی (شاهانی) می‌گفتند وجود داشته که دولتبا قیمت خوبی زمین‌های اهالی را در سال ۱۳۴۳ خریداری نمود و اهالی در روستاهای نجارکلا، شورکاب، ناران و کلاک که امروزه در محدودهٔ شهری هستند ساکن شدند. لتیان، گارکلو (گهواره کلو یا زینکوه محله نیز می‌گفتند زیرا در پای کوه زینکوه‌است) و ده سید روستاهای زیر آب رفته هستند.